ข่าวชิ้นหนึ่งในสายตาของชาวสมุนไพรน่าจะดังขึ้นหน้าหนึ่ง แต่กลับพบในหน้าในๆ ว่าด้วย สังคม-สุขภาพว่า “ อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ เปิดเผยผลวิจัยเบื้องต้นถึงตำรับยาห้าราก และยาตำรับประสะเปราะใหญ่ ซึ่งเป็นสมุนไพรในกลุ่มยาแก้ไข้ที่กระทรวงสาธารณสุขประกาศใช้ในบัญชียาจากสมุนไพรที่มีการใช้ตามองค์ความรู้ดั้งเดิมในบัญชียาหลักแห่งชาติ พบว่า เมื่อนำสารสกัดยาทั้ง 2 ตำรับในขนาดที่ไม่เป็นพิษในเซลล์เพาะเลี้ยงมาบ่มกับเชื้อไวรัสในหลอดทดลอง และนำเชื้อไวรัสไปทดสอบในเซลล์เพาะเลี้ยง ผลการทดสอบเบื้องต้นพบว่า
ยาตำรับห้ารากที่สกัดด้วยน้ำ มีค่าการยับยั้งเชื้อไวรัสโควิด- 19 สายพันธุ์เดลตา ร้อยละ 96.23 ที่ความเข้มข้น 10 มิลลิกรัมต่อมิลลิลิตร (มก./มล.) ส่วนยาตำรับประสะเปราะใหญ่ที่สกัดด้วยน้ำ มีค่าการยับยั้งเชื้อเดลตาร้อยละ 76.56 ที่ความเข้มข้น 10 มก./มล. แต่เมื่อนำยาตำรับประสะเปราะใหญ่ที่ทำการสกัดด้วยตัวทำละลายที่เป็นแอลกอฮอล์ที่มีความเข้มข้นร้อยละ 50 มีค่าการยับยั้งเชื้อเดลตาเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 88.70 ที่ความเข้มข้น 2.5 มก./มล”
แม้ว่าการศึกษานี้ยังอยู่ขั้นเบื้องต้น แต่ก็น่าสนใจระหว่างรอผลวิจัยให้แน่ชัด แต่ก็เพราะตำรับยาทั้ง 2 นี้ โดยเฉพาะตำรับยาแก้วห้าดวง เป็นตำรับยาที่ประชาชนทั่วไปเข้าถึงสามารถมีไว้บรรเทาอาการไข้ในครัวเรือนได้ จึงขอมากล่าวถึงและชวนส่งเสริมให้ทั้งใช้และปลูกต้นยาเหล่านี้ด้วย
ยานี้มีชื่อเรียกได้ถึง 3 ชื่อ ตำรับยาเบญจโลกวิเชียร หรือ ยาแก้วห้าดวง หรือ ยาห้าราก หากดูตามคำศัพท์ เบญจ คือ ห้า หมายถึงตำรับยาดีของสมุนไพร 5 ชนิดนั่นเอง และเป็นห้าชนิดดั่งแก้วส่องส่ว่างให้โลก ได้แก่ ย่านาง คนทา มะเดื่อชุมพร ชิงชี่ และเท้ายายม่อม ในภูมิความรู้ดั้งเดิมให้นำส่วนของราก 5 ชนิดมาต้มกิน นอกจากแก้ไข้ต่างๆ แล้ว ยังช่วยแก้อาการภูมิแพ้ คัดจมูกและผดผื่นคันจากอาการแพ้ด้วย
แต่ก็มีวิธีบดผงกิน โดยตำรับยาห้ารากจัดอยู่ในกลุ่มยาแก้ไข้ที่กระทรวงสาธารณสุขประกาศใช้ในบัญชียาจากสมุนไพรที่มีการใช้ตามองค์ความรู้ดั้งเดิมในบัญชียาหลักแห่งชาตินั้น มีรายละเอียดว่า สูตรตำรับ ในผงยา 100 กรัม ประกอบด้วยรากคนทา รากชิงชี่ รากเท้ายายม่อม รากมะเดื่อชุมพร รากย่านาง หนักสิ่งละ 20 กรัม ข้อบ่งใช้ บรรเทาอาการไข้ ขนาดและวิธีใช้ ชนิดผง ชนิดแคปซูล และชนิดเม็ด ผู้ใหญ่ รับประทานครั้งละ 1-1.5 กรัม วันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร เมื่อมีอาการ เด็ก อายุ 6-12 ปี รับประทานครั้งละ 500 มิลลิกรัม – 1 กรัม วันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร เมื่อมีอาการ
ถ้าทำกินชนิดผงให้ละลายน้ำสุกก่อนรับประทาน ข้อควรระวัง ไม่แนะนำให้ใช้ในผู้ที่สงสัยว่าเป็นไข้เลือดออก แพราะอาจบดบังอาการของไข้เลือดออก และหากใช้ยาเป็นเวลานานเกิน 3 วัน อาการไม่ดีขึ้น ก็ควรไปพบแพทย์ และไม่แนะนำให้ใช้ในหญิงที่มีไข้ทับระดู หรือไข้ระหว่างมีประจำเดือน
ตำรับยานี้รู้จักกันหรือมีบันทึกในคัมภีร์ตักศิลาซึ่งเป็นคัมภีร์โบราณมานานนับร้อยปี ขณะนี้เหมือนแสงสว่างมาช่วยบรรเทาอาการไข้จากไข้โควิด เหมือนร่วมมือกัน 2 ข้างทั้งความรู้ตะวันตกกับตะวันออก ยาแก้วห้าดวงเป็นยาเย็นช่วยลดไข้ได้ และผ่านการศึกษาวิจัยสมัยใหม่พบว่ามีสรรพคุณตรงตามคำโบราณช่วยแก้ไข้ ลดไข้ได้และมีความปลอดภัยดี สำหรับไข้โควิดก็มีการศึกษาเบื้องต้นแล้ว
จึงชวนมาปลูกต้นยากันให้มากด้วย เพราะวัตถุดิบยาเป็นความมั่นคงทางยาอย่างยิ่ง เมื่อพิเคราะห์ลงลึกก็จะพบว่า สมุนไพร 5 ชนิดนี้ มีเพียงย่านางเท่านั้นที่หาได้ง่าย แต่ที่เหลืออีก 4 ชนิด โดยเฉพาะต้นชิงชี่เป็นไม้ที่หายากขึ้นเรื่อยๆ ถ้าไม่ส่งเสริมการปลูกแต่วันนี้ แม้มีตำรับยาดีแก้วห้าดวง ชีวิตเราก็อาจดวงจู๋ไม่มีตัวยาให้ใช้ ย่านาง (Limacia triandra Miers) เป็นไม้เถา ยังหาได้มากมาย มีความโดดเด่นลดพิษลดไข้ และเป็นอาหารพื้นบ้านด้วย
สำหรับอีก 4 ชนิด เน้นให้ช่วยกันปลูก คนทา (Harrisonia perforata (Blanco) Merr.) ไม้พุ่มรอเลื้อย สรรพคุณช่วยลดไข้ แก้กระหายน้ำ ขับลม มะเดื่อชุมพร (Ficus racemosa L.) หรือ มะเดื่ออุทุมพร ไม้ยืนต้นสูงได้ถึง 20 เมตร ใบอ่อน ยอดอ่อน ผลอ่อนลวกกินกับน้ำพริกได้อร่อย สรรพคุณทางยาหลายชนิด เช่น ช่วยระบาย แก้พิษไข้ต่างๆ สำหรับต้นมะเดื่ออุทุมพร เป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์เป็นบัลลังก์ที่ประทับของเทพตรีมูรติ ซึ่งคนรับเอาวัฒนธรรมเหล่านี้มาด้วยถือเป็นไม้มงคลดังที่ทราบกันว่า ตั่ง ที่ประทับนั่งเล็กๆ ของพระมหากษัตริย์ในพิธีมูรธาภิเษก (พิธีสรงน้ำสหัสธาราอันเป็นเบื้องแรกแห่งพระราชพิธีบรมราชาภิเษก) นั้นทำด้วยเนื้อไม้มะเดื่ออุทุมพรนี่เอง
ชิงชี่ (Capparis micracantha DC.) เป็นไม้พุ่มกึ่งเลื้อย แต่โบราณมาใช้รากแก้ไข้ร้อนทุกชนิด และใช้ในตำรับยาบำรุงหลังคลอดด้วย เท้ายายม่อม ต้นเท้ายายม่อมมีเรียกชื่อซ้ำกัน 2 ชนิด ๆ ที่มาทำยาห้ารากเป็นพืชไม้พุ่มขนาดย่อมๆ ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Clerodendrum indicum (L.) อีกชนิดเป็นไม้ลงหัว ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Tacca leontopetaloides (L.) หัวนั้นมาทำเป็นแป้งได้เรียกแป้งเท้ายายม่อมนั่นเอง
ยาแก้วห้าดวง หรือยาห้าราก อยู่ในวัฒนธรรมยากลางบ้านหรือตู้ยาประจำบ้านของคนไทยมานาน ศึกไข้โควิดขวิดคนไทยมา 3 ปีแล้ว ตำรับยาเบญจโลกวิเชียร น่าจะพอเป็นแสงสว่างบรรเทาเบาบางไข้ให้กับเราได้.
